De Mobiliteitsraad van Vlaanderen (MORA) is in zijn Mobiliteitsverslag 2022 kritisch voor de Vlaamse ambities in verband met de modal shift in het vrachtvervoer. De belangrijkste conclusie is dat de vervoersmarkt zich niet zo eenvoudig richting alternatieve vervoersmodi laat sturen als de beleidsmakers wel zouden willen.
De modal shift maakt al enkele legislaturen deel uit van de Vlaamse beleidsplannen rond mobiliteit en economie. In de relanceplannen na de Covid-crisis krijgt bijvoorbeeld de opwaardering van de infrastructuur langs de Waterwegen een budget van meer dan 170 miljoen euro, maar het begrip duikt al langer op in de regeerakkoorden. Vlaanderen legde zichzelf scherpe doelstellingen op voor de modal shift, waarbij het aandeel van spoor en binnenvaart in de modale verdeling zou toenemen tot 30% in 2030. Uit de prognoses van het Planbureau blijkt evenwell dat het wegvervoer in 2040 nog een aandeel van 77% van het totale vrachtvervoer heeft. Er wordt verwacht dat bij ongewijzigd beleid het grote aandeel van het wegvervoer in de modal split nauwelijks zal veranderen tussen 2019 en 2040. Het aandeel van spoor en binnenvaart in de modal split groeit nauwelijks en blijft stagneren rond 11 à 12%. En dat terwijl de congestie op de wegen toeneemt en wellicht nog zal blijven stijgen.
Daaruit mag blijken dat de spelers in de logistieke en transportketen hun mobiliteitskeuzes niet zo eenvoudig bijsturen als de beleidsmakers wel zouden willen. Prijs blijkt nog altijd de doorslaggevende factor te zijn bij het organiseren van transporten. Het prijsverschil blijft volgens MORA in het nadeel spelen van de spoor- en binnenvaartsector. Ook zijn verladers niet tuk op complexiteit in de ketens. Het spoorvervoer kan wel zijn voordeel uitspelen op langere afstanden en wanneer lading gebundeld kan worden. Evenwel worstelt het spoor met een gebrek aan punctualiteit en staat de binnenvaart voor de uitdaging van de decarbonisatie. Het wegtransport heeft het meeste te duchten van de congestie onderweg.
“Een business-as-usual-beleid zal niet volstaan”, concludeert Mora. Wat is er dan wel nodig? In eerste plaats een duidelijke ‘roadmap’ om de vervoersambities tegen 2040 te halen. Daartoe zijn investeringen nodig in multimodale infrastructuur, maar ook een betere afstemming tussen de verschillende ketenpartners en een subsidiebeleid dat inefficiënties wegwerkt, effectief bijdraagt aan nieuwe mobiliteitssystemen en een ‘level playing field’ creëert voor de verschillende modi onderling. De MORA roept de Vlaamse Regering wel op om een visie rond prijsbeleid te ontwikkelen om de externe kosten te internaliseren met maatregelen, zoals onder meer infrastructuurheffingen, sturende kilometerheffing voor alle modi, CO2-taks, enzovoort. Uitdagingen genoeg voor de Vlaamse beleidsmakers, kortom.
