Somber. 2024 werd uiteindelijk een somber jaar en de verwachte heropleving van de economie in het vierde kwartaal, is er niet gekomen. Toch is er geen sprake van een algemene depressie bij de Belgische transporteurs. Er zit nog altijd zuurstof in de tank, maar het is hoog tijd dat het schip in veiliger vaarwater komt.

Naakte cijfers zeggen niet alles. In vergelijking met de voorbije twaalf maanden, blijft het tevredenheidsniveau van de Belgische vervoerders correct, maar dit gemiddelde is bedrieglijk: het aandeel van de transporteurs die zeer ontevreden zijn, is duidelijk gestegen en het landschap was nog nooit zo gepolariseerd.

De havens, de chemie, de bouw…

Het zijn vooral de containertransporteurs die reden hebben tot klagen (we verwijzen naar de ronde tafel over de haven van Antwerpen op pagina 50), maar het ongenoegen is nog groter bij de vervoerders die actief zijn in het transport van chemische producten en in de bouwsector.

Aan de andere kant van het spectrum, houdt de sector van de veel verkochte consumentengoederen goed stand, en dan vooral die ondernemingen die erin geslaagd zijn om nieuwe klanten aan te trekken met zeer uitgebreide logistieke concepten. Ondernemingen die in onderaanneming werken voor deze sector, blijven achter met een dubbel gevoel. Qua volume zit het goed, maar de toegenomen concurrentie zorgt voor druk op de prijzen.

Uit de meest recente conjunctuurenquête van het ITLB blijkt een daling van de transportactiviteit met 5,6%, en dit zowel in het nationaal als in het internationaal vervoer. De twee voorafgaande jaren waren ook al negatief (respectievelijk -3,5 en -5,5% in 2022 en -7,2 en -8,8% in 2023), maar deze cijfers moeten met een korreltje zout worden genomen: dit is een gewogen respons en het aantal afgelegde kilometers door Belgische vrachtwagens op het Viapass-netwerk is zeker niet met 16% gedaald in de voorbije drie jaar, maar met 5% (op een vergelijkbaar netwerk). Tijdens de afgelopen twaalf maanden zijn de transportvolumes evenwel met 2,2% gedaald en dat zijn de slechtste cijfers sinds 2013. Bovendien is het evenwicht tussen vraag en aanbod al meer dan een jaar slecht.

Het aantal vervoerders dat met een dalende druk op hun transportprijzen wordt geconfronteerd, is lichtjes gedaald (maar nog altijd bijna 46%). De moeilijkheden om chauffeurs aan te trekken lijkt als een buffer te werken tussen de transporteurs en de verladers: enkele uitzonderingen niet te na gesproken, heeft de concurrentie hier ook last van. Bij de jaargang 2024 van deze Barometer kwam nog een ander fenomeen aan het oppervlak: de hevige concurrentie van Turkse bedrijven… of van Belgische bedrijven met Turkse roots.

Voor het overige hebben we vastgesteld dat verschillende deelnemers aan de Barometer het jammer vinden dat de terugkeerplicht voor vrachtwagens, als onderdeel van het mobiliteitspakket, is afgevoerd. Nadat ze hun filiaal in Centraal-Europa hebben gesloten, vragen ze zich af of deze uitholling van de wetgeving opnieuw tot meer oneerlijke concurrentie zal leiden.

Nieuwe verhoging van de kostprijs… en administratieve rompslomp

De economische malaise lijkt momenteel weinig impact te hebben op de rendabiliteit van de ondernemingen: het doorberekeningspercentage van de kostprijs op de verkoopprijs daalt lichtjes, maar is toch nog altijd 62% (zie grafiek). Het is al gebeurd dat dit niet boven de 20% kwam. Zes transporteurs op tien laten optekenen dat ze in staat zijn om een correcte prijs te onderhandelen.

De vooruitzichten voor de volgende twaalf maanden zijn echter niet zo hoopvol. Enerzijds is er niemand die denkt dat de economie snel zal heropleven. Anderzijds is er veel onzekerheid over de geopolitieke situatie in de wereld (en dan vooral over de herverkiezing van Donald Trump). De transporteurs vrezen dat dit een invloed zal hebben op de lokale industrie. Toch zijn er vervoerders die ervan uitgaan dat de transportvolumes lichtjes zullen stijgen (+ 0,69%). Bij de rondvraag van vorig jaar dachten ze aan een daling… en hun voorspelling is uitgekomen. Het gevolg hiervan is dat het ondernemersvertrouwen een beetje is gestegen tot 5,56/10 (zie grafiek).

Toch zijn er enkele factoren die voor een domper op de positieve vooruitzichten zorgen: een nieuwe stijging van de loonkosten, de vervanging van talrijke tachografen, een overvloed aan administratieve verplichtingen en meer en meer de complete waanzin van de rijverboden. Het zijn vooral de Vlaamse transporteurs die zich zorgen maken hierover en dit heeft o.a. te maken met vrachtroutenetwerken en de willekeur bij tal van steden en gemeenten. Het zijn al die kleine ergernissen die het moraal beetje bij beetje ondermijnen.

Maar het is precies door deze vastberadenheid dat sommige ondernemers het geloof in de toekomst niet verliezen: hierbij gaat het over de motivatie van het personeel, technologische innovatie, nieuwe logistieke concepten om nieuwe klanten aan te trekken… De Belgische transporteurs laten hun schouders niet hangen.

Kleinere wagenparken

Vorig jaar had de economische onzekerheid nog geen belangrijke invloed op het vlootbeheer. Dit jaar is een ander verhaal: één onderneming op drie denkt eraan om minder vrachtwagens te gebruiken in de loop van de volgende twaalf maanden. Het percentage van ondervraagden die volgend jaar niet gaan investeren, blijft stabiel op om en bij 20%. Een typisch verschijnsel van deze tijdsgeest is dat de transporteurs die hun vloot gaan afbouwen, rekenen op onderaannemers om eventuele pieken in de activiteit op te vangen.

Als we inzoomen op elektrische vrachtwagens, komen we tot de vaststelling dat twee derden van de ondervraagde transporteurs plannen hebben rond koolstofvrij transport. Eén transporteur op twintig weet nu al dat hij voor altijd komaf maakt met voertuigen met verbrandingsmotor. Er zijn nog altijd (6%) enkele hardnekkige transporteurs die er nog niet van overtuigd zijn dat ze hun activiteiten moeten decarboniseren, maar de boodschap sijpelt meer en meer door. Als belangrijkste hindernis voor elektrificatie wordt de moeilijkheid aangehaald om de meerkosten door te rekenen in de verkoopprijs.

Eén transporteur op twee ondervindt geen problemen meer om mensen aan te werven.

Kerncijfers 

6,33/10: de tevredenheidsgraad stijgt lichtjes (+ 0,05% in vergelijking met 2023)

-2,22%: de gemiddelde daling van de transportvolumes in 2024

+0,83%: de verwachte toename van het transportvolume voor 2025 (+ 2,76%)

58,4% van de transporteurs kampt met een tekort aan chauffeurs (+ 34,3%)

57,9% van de opdrachten wordt uitgevoerd aan een correcte prijs (- 8,7%)

19,6% van de vervoerders zet zijn investeringen on hold (+ 0,3%)

79,4% van de transporteurs blijft de vloot aan hetzelfde ritme vernieuwen (- 1,2%)

Tevredenheidsindex

Didier Michel (TFM Group): “We gaan ons weren, zoals altijd”

“De transportsector zit in zwaar weer. Nog een geluk dat de logistiek het goed doet bij ons! In het transport merken we dat alles duurder wordt en het chauffeurstekort blijft een probleem. We moeten er dus op aandringen dat alle vervoerders hun tarieven verhogen en meer inzetten op samenwerkingen tussen eerlijke en respectvolle collega’s. Voor de sector is dit de enige manier om het hoofd boven water te houden. Van onze kant zullen we blijven strijden en ik zal blijven ijveren, zoals ik al vijf jaar doe, voor een vrijstelling van RSZ op de wachturen van de chauffeurs.”