Dalende activiteit, toegenomen concurrentie… 2023 betekende het einde van een periode van economisch herstel voor Belgische transporteurs. Een analyse van hun jaarrekeningen toont aan dat grote bedrijven het desondanks goed hebben gedaan.
In 2023 werd de stijging van de kostprijs vooral veroorzaakt door de automatische loonindexering (+13,9 % voor rijdend personeel), de financieringskosten (+22,88 %), specifieke kosten zoals de kilometerheffing (+15,91 %) en de afschrijving van voertuigen (+7,91 %).
De transportvolumes zijn in 2023 gedaald, vooral in het internationaal vervoer. De terugval van de Duitse industrie woog daarbij zwaar op de activiteit van Belgische transporteurs. Uit de cijfers van Viapass over het aantal gereden kilometers door vrachtwagens op het Belgische tolwegennet blijkt trouwens dat de activiteit al sinds januari 2023 afneemt.
De omzet van de Belgische transporteurs kende slechts een lichte stijging. Een deel van die omzet is echter het gevolg van de doorrekening van de kilometerheffing en dieselclausules. Omdat de dieselprijs in 2023 daalde, was de impact op de omzet dus negatief. Daarentegen had de indexering van de kilometerheffing een rechtstreeks effect op de omzet.
Dat de omzet bij kleine ondernemingen daalde, is vermoedelijk te wijten aan een minder intensief gebruik van onderaanneming. De uitbestedingsindex van het ITLB daalde met 6,4 % tegenover 2022.
De creatie van toegevoegde waarde lag in 2023 daarentegen boven de inflatie, wat in 2022 niet het geval was. Dat was vooral het geval bij grote ondernemingen, terwijl kleine bedrijven een negatieve toegevoegde waarde kenden – een fenomeen dat sinds twintig jaar gemiddeld twee op drie jaren voorvalt.
Volgens de RSZ was er in 2023 een zeer lichte stijging van het aantal arbeidsplaatsen bij bedienden (+0,06 %) ten opzichte van 2022, terwijl het aantal arbeidsplaatsen bij arbeiders lichtjes daalde (-0,08 %). Daarentegen daalt het aantal tewerkgestelde arbeiders met 0,9 %, terwijl het aantal bedienden met 6 % toeneemt, volgens de conjunctuurenquête van het ITLB. Dit suggereert een toename van deeltijdse tewerkstelling onder bedienden. De daling van het aantal werknemers zette zich bovendien verder door in 2024.
De productiviteit per werknemer (toegevoegde waarde / VTE) steeg in 2023 gemiddeld met 5,75 % (meer dan de inflatie), maar de verschillen per bedrijfsomvang zijn groot: +5,90 % bij grote bedrijven, +8,89 % bij kleine, en slechts +0,99 % bij middelgrote bedrijven.
Rentabiliteit
Aangezien slechts weinig bedrijven hun omzet publiceren, is de rentabiliteitsratio niet representatief voor de hele sector en weerspiegelt ze vooral de situatie van grote ondernemingen. In 2023 bedroeg ze 2,75 % (-0,29 %).
Het percentage bedrijven dat winst boekte, hebben we daarentegen wel over de volledige steekproef berekend. In 2023 bedroeg dat 75 % (+0,1 % ten opzichte van 2022, maar 2,9 % lager dan in 2021). Dit cijfer ligt in lijn met het gemiddelde van de voorbije tien jaar.
Cashflow
Kleine en middelgrote bedrijven beheerden hun liquiditeiten minder goed dan grote. In totaal steeg de cashflow amper, en daalde zelfs als je de inflatie meerekent. Dit is typerend voor jaren waarin betalingstermijnen langer worden. In 2023 meldde het ITLB ook meer liquiditeitsproblemen (12,3 % van de respondenten, tegenover 8,8 % een jaar eerder).
EBITDA
De automatische indexering van de lonen heeft zwaar ingehakt op de EBITDA, doordat ze de exploitatiekosten buitensporig heeft opgedreven. Gemiddeld bleef de EBITDA-groei beperkt tot het inflatieniveau, met uitzondering van Wallonië, waar de stijging veel forser was. In het algemeen stijgt de EBITDA sneller naarmate de bedrijfsgrootte toeneemt.
Eigen vermogen
In 2023 werd 441 miljoen euro van de totale winst van 717 miljoen euro opnieuw geïnjecteerd in het eigen vermogen van de Belgische transporteurs. Het is meteen de sterkste stijging van het eigen vermogen sinds de periode 2005-2007. Over het geheel genomen stijgt het eigen vermogen sneller naarmate de onderneming groter is.
Mening van Lawrence Vanhove (ING)
“Deze analyse bevestigt wat we de voorbije jaren hebben waargenomen. Na de Covid-gerelateerde boom (vooral in e-commerce) in 2021-2022, kende 2023 een correctiejaar met een duidelijke daling van de volumes in het wegvervoer. Vooral de kleine ondernemingen, die vaak als onderaannemer werken en vooral op prijs concurreren, kregen het hard te verduren. Middelgrote en grote spelers daarentegen slaagden erin hun marges te behouden of hun positie zelfs te versterken, dankzij betere contractuele afspraken en langdurige samenwerkingen. Als deze trend zich voortzet, zal de verwachte consolidatiegolf zich verder doorzetten.”
