Een onzekere toekomst in opeenvolging van crisissen

Het belang van de bouwsector als graadmeter van de economie is gekend. Dat bovendien een duidelijk verband bestaat tussen bouw en transportsector prikkelt onze belangstelling. Er zijn tal van economische parameters die een bepaald beeld boetseerden. We informeerden ook bij sectoriële organisatie SIGMA. Besluit: eensluidendheid is er niet, maar bepaalde trends zijn duidelijk – zij het met nuance.

Hoe de bouwsector het stelt? De vraag stellen is doorgaans makkelijker dan ze te beantwoorden. De sector is nu eenmaal een huis met verschillende kamers, en de trends die er opgemeten worden zijn niet altijd dezelfde. Punt is dat enkele bewogen jaren achter de rug liggen. En zoals blijkt uit een studie van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven, kwam Covid als een hond in een kegelspel aanzetten. De lockdowns sloegen keihard toe op de bouwsector. Het segment ‘gebouwen’ zag een terugval van -24,3% in mei 2020. De volgende lockdown in december was minder ingrijpend, maar toch was er een verlies van -13%. Bij ‘infrastructuurwerken’ was de schade zo mogelijk nog groter, respectievelijk -40% (eerste) en -17% (tweede). We keren even terug naar die ‘gebouwen’. In 2021 volgde een heropleving, maar later dat jaar en in 2022 was er door de rente en de prijzen toch wat onrust. Tijdens het eerste kwartaal van 2023 leek zich een stabilisatie af te tekenen.

Pijnpunten in kaart gebracht

Het in kaart brengen van de grote uitdagingen van de bouwsector levert misschien geen grote verrassingen op, het maakt deze punten niet minder pertinent. Het tekort aan arbeidskrachten was zonder twijfel hét grote probleem – nog maar eens. Volgens gegeven van Statbel waren er in 2022 14.000 openstaande vacatures in de bouw. Op zich is dat iets minder dan hetgeen tijdens het derde kwartaal van het jaar ervoor opgetekend werd (18.200), maar het blijft aan acuut tekort. In vergelijking met andere sectoren, blijft de vacaturegraad in de bouw de hoogste in de Belgische economie.
Ander belangrijk euvel is de stijgende prijs van de materialen. Gemiddeld bedroeg die tijdens de periode 2020-2022 zomaar even 35,7%. Uiteraard heeft dit een directe weerslag op prijszetting en marges. Een onrechtstreeks gevolg van deze stijgende inflatie is de loonindexatie, wat dan weer de factor arbeid fors duurder wordt.
En zijn er de faillissementen waarvan de cijfers de laatste jaren een heuse roller coaster lijken te zijn. Ook hier was COVID een belangrijke factor. In 2020 werd een daling van 32,9% opgetekend, een direct gevolg van de overheidsbeslissing om het uitspreken van faillissementen te bevriezen. Een jaar later volgde de terugslag met een aantal dat weer op het peil stond van voor de pandemie haar werk begon te doen, overigens iets hoger dan het gemiddelde van de tien jaar die eraan vooraf gingen.
Onrustwekkender was dan weer een stijging in 2022, +38,4% tn opzichte van 2021. Vooral kleinere bedrijven met weinig of geen werknemers deelden in de klappen. Die faillissementsgolf was in belangrijke mate een Vlaams probleem, wat in verband wordt gebracht met de afschaffing van de vestigingswet. Onder andere bouwbedrijven zijn niet langer verplicht hun beroepskennis te bewijzen, wat de markt open stelde voor, laat het ons netjes houden, avonturiers in de ruime zin van het woord.

Verwachtingen

Embuild, in het verleden beter gekend als de Confederatie Bouw, verwacht dat de bouwsector dit jaar met 0,3% zal krimpen, een bijsturing van de eerdere beoordeling die van een stabilisatie uitging. De grootste regressie komt er bij de bouw van nieuwe woningen, -8% om precies te zijn. Eerder bleek al dat het aantal uitgereikte vergunningen aanzienlijk verminderd was. Net zoals het aantal toegekende zo mogelijk nog drastischer daalde.
Oorzaak en gevolg kunnen nu eenmaal niet los gezien worden van elkaar. Tegelijk wordt ook vastgesteld dat ook de niet-residentiële gebouwen met een daling van 3,3% ondermaats scoren. Voor 2024 verwacht Embuild een mooie groei van 3%, die dan in 2025 weer wat zou afnemen (+1,6%). “Dit kan verklaard worden door het feit dat de herstelplannen dan voor minder werk zullen zorgen”, legt Niko Demeester, gedelegeerd bestuurder, uit. “Daarom is het dringend tijd om de overheidsinvesteringen drastisch op te trekken.”
Dat de prognoses voor volgend jaar positief zijn, kan tot op zekere hoogte op conto van de renovatie van woningen geschreven worden. Hier zorgde de energiecrisis voor een boost en spoorde menig Belg aan zijn woning zo veel mogelijk te verduurzamen. Andere verklaring zijn de infrastructuurwerken, dit jaar al goed voor een groei van 4,7%. Op zich is dit een wederkerend fenomeen in de inloop van lokale verkiezingen, voorzien voor oktober 2024. Maar het is evenzeer een fenomeen dat dit effect na de verkiezingen en het aantreden van nieuwe meerderheden stevig afkalft.

Beoordeling van SIGMA

Een andere interessante barometer verkrijgt men door zijn oor te luisteren te leggen bij SIGMA (onderdeel van TRAXIO), de federatie van ‘materiaal voor openbare en privé-werken, voor de bouw en de goederenbehandeling’. Enkele weken geleden maakten ze de stand van zaken op. Toen ze dezelfde oefening een jaar eerder maakten, had voorzitter Dries Van Haut het over “donkere wolken die zich samenpakten boven de hemel van 2022”. De inflatie, de rente, de moeilijkheden van de toeleveringen van onderdelen van machines en dergelijke deden dit vrezen. Inmiddels moet vastgesteld worden dat 2022 best mee viel als jaar voor de SIGMA-leden. Samen tekenden ze vorig jaar voor een omzet van 1,82 miljard euro, 8% meer dan in 2021, maar ook meer dan de 1,78 miljard euro die in het recordjaar 2019 werd neergezet.
Deelt hij optimisme voor dit jaar? “We zijn bezig met het uitleveren van lang uitgesteld machines. Door de betere beschikbaarheid van onderdelen gaat dit ook sneller dan voorheen. Er is ook echter een grote maar. We merken wel dat de order intake, het aantal machines in bestelling dus, flink aan het dalen is”, waarschuwt hij. Deels kan dit door de snellere leveringen verklaard worden. Bij dalende leveringstermijn zal de order intake in een stabiele markt mathematisch ook dalen. “Maar de markt is zeker ook aan het dalen”, benadrukt Van Haut. “Vraag is tot waar alvorens er weer een stijging volgt?”